|
|
Prototaxites is de naam voor meestal boomstamachtige, verkiezelde fossielen (of stukken daarvan) met een microscopisch fijne, vezelige structuur. Ze zijn er tot meer dan 5 m lang en aan de basis 1,20 m breed. Vaak vertonen ze op doorsnede een opvallend ringenpatroon.
De taxonomische plaats van Prototaxites is nog onduidelijk. Het spannende is dat elke nieuwe vondst de oplossing van het raadsel kan betekenen. Hueber plaatste Prototaxites in een reconstructie van een Devonisch landschap als een enorme zwam met een pilaarvormig vruchtlichaam tot wel 8 meter hoog (Steur, 2006). In Nederland komen geen aardlagen uit het Devoon voor. Prototaxites-fossielen vinden we wel, meestal in grindgroeves in het oosten van het land (Steur, 2006; Verhaard, 2013).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Materiaal uit grindgroeves in oostelijk Nederland (Eibergen, Langenboom, Lathum, Markelo, Tienray) en aangrenzend Duitsland (Bienen bij Kleef, Wemb bij Kevelaer, Wissel bij Kalkar), is waarschijnlijk afkomstig uit het stroomgebied van de Rijn tussen Mainz en Keulen (Altmeyer, 1978a, b, 1979). Een fraaie stuk Prototaxites is afkomstig uit Langenboom, gevonden door Hansjorg Ahrens. Het lag in groenzand dat ter plaatse is opgezogen vanaf een diepte van ongeveer 23 meter. Een ander stuk Prototaxites, gevonden op het strand bij Hoek van Holland is daar waarschijnlijk via de Rijn, de Eurogeul en zandsuppletie terechtgekomen (van der Ham, 2013).
- Dorien Langeveld, Raymond van der Ham. Met dank aan Hans Steur
Altmeyer, H., 1978a. Die Prototaxiten von Arenrath. - Grondboor & Hamer 32: 9-12.
Altmeyer, H., 1978b. Prototaxiten im Taunusquarzit. - Grondboor & Hamer 32: 122-124.
Altmeyer, H., 1979. Prototaxiten im Emsquarzit. - Grondboor & Hamer 33: 134-134.
Carruthers, W., 1872. On the history, histological structure, and affinities of Nematophycus logani Carr. (Prototaxites logani Dawson), an alga of Devonian age. - Monthly Microscopical Journal 8: 160-172.
Chiarugi, A., 1934. Tronchi silicizzati di un'alga arborea silurico-devoniana: "Nematophyton saharianum" n.sp. nel Deserto Libico presso le Oasi di Cufra. - Nuovo Giornale Botanico Italiano 40: 590-595.
Church, A.H., 1919. Thalassiophyta and the subaerial transmigration. - Oxford Botanical Memoirs 3: 1-95.
Dawson, J.W., 1859. On fossil plants from the Devonian rocks of Canada. - Quarterly Journal of the Geological Society of London 15: 477-488.
Dawson, J.W., 1888. The geological history of plants. - International Scientific Series 61. Appleton, New York.
Graham, L.E., M.E. Cook, D.T. Hanson, K.B. Pigg & J.M. Graham, 2010a. Structural, physiological, and stable carbon isotope evidence that the enigmatic Paleozoic fossil Prototaxites formed from rolled liverwort mats. - American Journal of Botany 97: 268-275.
Graham, L.E., M.E. Cook, D.T. Hanson, K.B. Pigg & J.M. Graham, 2010b. Rolled liverwort mats explain major Prototaxites features. - American Journal of Botany 97: 1079-1086.
Ham, R. van der, 2013. Devonisch raadselfossiel: Prototaxites, op het strand bij Hoek van Holland. - Grondboor & Hamer 67: 206-208.
Hueber, F.M., 2001. Rotted wood-alga fungus: The history and life of Prototaxites Dawson 1859. - Review of Palaeobotany and Palynology 116: 123-159.
Kräusel, R., 1936. Landbewohnende Algenbäume zur Devonzeit? - Berichte der Deutschen Botanischen Gesellschaft 54: 379-385.
Selosse, M.A., 2002. Prototaxites: A 400 My old giant fossil, a saprophytic holobasidiomycete, or a lichen? - Mycological Research 106: 641-644.
Steur, H., 2006. Prototaxites, een reuzenzwam van 400 miljoen jaar oud? of een korstmos? - Grondboor & Hamer 60: 21-28.
Schweitzer, H.J., 1990. Pflanzen erobern das Land. - Kleine Senckenberg-Reihe 18.
Taylor, T.N., E.L. Taylor, A.L. Decombeix, A. Schwendemann, R. Serbet, I. Escapa, M. Krings & F.M. Hueber, 2010. The enigmatic Devonian fossil Prototaxites is not a rolled-up liverwort mat: Comment on the paper by Graham et al. (AJB 97: 268-275). - American Journal of Botany 97: 1074-1078.
Verhaard, L., 2013. Het genus Prototaxites, roodalgen(?) uit het Devoon. - Grondboor & Hamer 67: 208-209.
