ZOEKEN

MEER ZOOGDIER REGISTER

Bekijk alle zoogdier register in het overzichtNaar overzicht»

DWARSDOORSNEDEN

In Google Maps

Maak een doorsnede»

FOSSIELVONDSTEN

Fossielen op de kaart van Nederland

Bekijk de kaart»
Geologie van Nederland
is een initiatief van

Hamsters en springmuizen uit het Pleistoceen

Taxonomie

Klasse
Mammalia
Orde
Rodentia
Geslacht
Cricetulus, Cricetus, Sicista
Soort 1
Cricetulus migratorius (Pallas, 1773)
Soort 2
Cricetus cricetus praeglacialis Schaub, 1930
Soort 3
Sicista subtilis (Pallas, 1773)
Korenwolf.

Gedurende een groot deel van het Tertiair waren hamsterachtigen de dominante groep onder de knaagdieren. Aan het eind van het Mioceen wordt deze rol echter overgenomen, eerst door de echte muizen en later, althans in de gematigde streken, door de woelmuizen. In het Pleistoceen spelen hamsters nog een zeer beperkte rol. In Nederland zijn dan ook slechts twee kiezen van hamsters gevonden.


Net als muizen, hebben hamsters knobbelkiezen. In tegenstelling tot bij muizen staan deze knobbels bij hamsters in twee in plaats van drie rijen. Het werkwoord hamsteren is afgeleid van de gewoonte van deze diertjes om enorme hoeveelheden zaden en ander voedsel op te slaan. Overigens eten hamsters naast plantaardig voedsel ook insecten of zelfs kleine vertebraten. Het natuurlijk leefgebied van de gewone hamster of korenwolf Cricetus cricetus (Linnaeus, 1758) is de steppe. Het diertje voelt zich ook thuis in droge landbouwgebieden. Hun ‘hamsterwoede' -in één nest is ooit 45 kg aan zaden aangetroffen- maakte het dier voor de graantelers in Centraal Europa aan het begin van de 19de eeuw een grote plaag. In ons land wordt de korenwolf vandaag de dag beschermd.


Beide Nederlandse hamsterfossielen komen uit de Belvédèregroeve. Uit Belvédère 5, dat in het Weichselien geplaatst wordt, komt een kies van de trekhamster Cricetulus migratorius (Pallas, 1773). Deze kleine hamster leeft vandaag de dag nog in zuidoost Europa. De andere hamsterkies komt uit Belvédère 3, en wordt toegeschreven aan Cricetus cricetus praeglacialis Schaub, 1930 (van Kolfschoten, 1985). Dit is een grote fossiele ondersoort van de korenwolf. Het voorkomen in deze Saalien fauna is op zich opvallend, omdat de soort verder alleen bekend is uit vindplaatsen uit het Vroeg Pleistoceen.


Springmuizen hebben ook knobbelkiezen die enige gelijkenis tonen met de kiezen van hamsters. De verschillende knobbels zijn bij deze diertjes door vrij sterke richels verbonden. Van Kolfschoten (1990a) noemt in zijn faunalijst van Belvédère 3 de driekleurige muis, Sicista subtilis (Pallas, 1773). De vondst ontbreekt nog in de monografie over de fauna's van de Belvédère (van Kolfschoten, 1985). De driekleurige muis leeft vandaag de dag op de steppen van Oost Europa en Azië. Dat de soort in het Pleistoceen ook westelijker voorkwam, blijkt onder andere uit het voorkomen in de Duitse vindplaats Plaidter-Hummerich I (van Kolfschoten, 1990a). Net als Belvédère 3 wordt deze fauna in het Saalien geplaatst, zij het in een iets jongere periode.

Referenties

  • Kalthoff, D.C. 2000 Die Schmelzmikrostruktur in den Incisiven der hamsterartigen Nagetiere und anderer Myomorpha (Rodentia, Mammalia). - Palaeontographica A 259 (1-6): 1-193.
  • Kolfschoten, T. van 1985 The Middle Pleistocene (Saalian) and Late Pleistocene (Weichselian) mammal faunas from Maastricht-Belvédère (Southern Limburg, The Netherlands).- Mededelingen Rijks Geologische Dienst 39 (1): 45-74.
  • Kolfschoten, T. van 1990a The evolution of the mammal fauna in the Netherlands and the Middle Rhine Area (Western Germany) during the Late Middle Pleistocene.- Mededelingen Rijks Geologische Dienst 43 (3): 1-69.

Meer zoogdier register

Alces alces (Linnaeus, 1758)
Alces gallicus (Azzaroli, 1952)/Alces latifrons (Johnson, 1874)
Alopex lagopus (Linnaeus, 1758) en Vulpes vulpes (Linnaeus, 1758)
Anancus arvernensis (Croizet & Jobert, 1828)
Aonyx antiquus (De Blainville, 1841)
Arvicola
Bison menneri Sher, 1997
Bison priscus Bojanus, 1827
Bos primigenius Bojanus, 1827
Bubalus murrensis (Berckhemer, 1927)
Canis etruscus Forsyth Major, 1877
Canis lupus Linnaeus, 1758
Capra ibex Linnaeus, 1758
Capreolus capreolus (Linnaeus, 1758)
Castor fiber Linnaeus, 1758
Cervus elaphus Linnaeus, 1758
Cervus rhenanus Dubois, 1904
Chalicotherium sp.
Coelodonta antiquitatis (Blumenbach, 1799)
Crocuta crocuta spelaea (Goldfuss, 1810)
Dama dama (Linnaeus, 1758)
Desmaninae uit het Pleistoceen
Eekhoorns uit het Pleistoceen
Elephas antiquus
Enhydrictis ardea (Bravard, 1828)
Equus caballus Linnaeus, 1758
Equus hemionus Pallas, 1775
Equus hydruntinus Regalia, 1907
Equus major Boule, 1927
Erinaceidae uit het Pleistoceen
Eucladoceros ctenoides (Nesti, 1841)
Gazella deperdita (Gervais, 1847)
Gewone mol uit het Pleistoceen
Gulo schlosseri Kormos, 1914
Hipparion sp.
Hippopotamus amphibius Linnaeus, 1758
Homo sapiens Linnaeus, 1758
Homotherium latidens Owen, 1846
Hyaena brevirostris Aymard, 1846
Hyaena perrieri Croizet & Jobert, 1828
Hystrix refossa Gervais, 1852
Lagomorpha uit het Pleistoceen
Lemmingen uit het Pleistoceen
Leptobos elatus (Pomel, 1853 ex Croizet)
Lutra lutra (Linnaeus, 1758)
Lynx lynx (Linnaeus, 1758)
Macaca sylvanus florentina (Cocchi, 1872)
Mammut borsoni (Hays, 1834)
Mammuthus meridionalis (Nesti, 1825)
Mammuthus primigenius
Mammuthus trogontherii
Megaloceros dawkinsi (Newton, 1882) en Megaloceros savini (Dawkins, 1887)
Megaloceros giganteus (Blumenbach, 1808)
Meles meles (Linnaeus, 1758)
Microtus
Mimomys
Muizen uit het Pleistoceen
Oerhermelijn, wezel en bunzing
Ovibos moschatus (Zimmermann, 1780)
Panthera gombaszoegensis Kretzoi, 1938
Panthera pardus (Linnaeus, 1758)
Panthera spelaea (Goldfuss, 1810)
Praeovibos priscus Staudinger, 1908
Rangifer tarandus (Linnaeus, 1758)
Rosse woelmuis uit het Pleistoceen
Slaapmuizen
Soergelia minor Moyà-Solà, 1987
Spitsmuizen uit het Pleistoceen
Stephanorhinus etruscus (Falconer, 1868)
Stephanorhinus hemitoechus (Falconer, 1868)
Stephanorhinus kirchbergensis (Jäger, 1839)
Sus scrofa Linnaeus, 1758
Sus strozzii Meneghini; Forsyth Major, 1881
Tapirus arvernensis Croizet & Jobert, 1828
Trogontherium cuvieri Fischer von Waldheim, 1809
Ungaromys
Ursus arctos Linnaeus, 1758 & U. deningeri Von Reichenau, 1904
Ursus etruscus Cuvier, 1823
Ursus spelaeus Rosenmüller & Heinroth, 1794
Woelmuizen uit het Pleistoceen