Krijtvogel

De Krijtvogel was een bijzondere soort vogel. Het dier had duidelijke vogelkenmerken zoals veren, een snavelachtige bek en holle botten, maar ook een bek vol met scherpe tanden en een korte reptielenstaart. Uit dat laatste blijkt duidelijk de verwantschap met dinosauriërs. De vondst van de Krijtvogel bij Maastricht was voor Nederland spectaculair. De gevonden onderkaak, schouder en vleugelbotten vormen de meest complete vondst in Europa. Hoewel er in Amerika al enkele fossielen van een soortgelijk dier, de Ichtyornis, zijn gevonden, is dit de eerste vondst in Europa. De Krijtvogel is de laatste 'ouderwetse' vogel, die nog duidelijk afstamt van dinosauriërs.

De krijtvogel was klein en slank. Met zijn sterke vleugels kon het dier gemakkelijk over het water scheren terwijl hij met zijn scherpe tanden op vissen joeg die in scholen vlak onder het wateroppervlak zwommen. De krijtvogel had nog een kleine reptielenstaart, die echter wel bezet was met veren. Qua bouw leek hij op de huidige meeuwen en sterns, maar dan met een grotere kop en een bek vol scherpe, puntige tanden.

Gezien hun bouw en het feit dat resten van deze dieren voornamelijk langs de oude kusten worden gevonden, neemt men aan dat deze dieren ongeveer dezelfde leefwijze hadden als de huidge meeuwen en sterns. Krijtvogels leefden dan dus voornamelijk langs de kusten van de Krijtzee. Daar joegen ze op vis, die ze met hun scherpe tanden goed vast konden houden. Mogelijk leefden ze in grote groepen en trokken ze langs de kust, op zoek naar voedsel.

Krijtvogels zijn vooral in Amerika gevonden. Ichthyornis, een visetende vogel uit het Krijt, is het best bekend. Nu er ook in Europa, in België, net over de grens bij Maastricht, een fossiel van dit dier is gevonden is het niet onmogelijk dat de soort wijd verspreid was en langs vrijwel alle kusten van de Krijtzee voorkwam.

Uit datering van de vondsten blijkt dat de krijtvogel tot aan het einde van het Krijt voorkwam. Tijdens de grote uitstervingsgolf, waarbij de dinosauriërs zijn verdwenen, is ook de krijtvogel uitgestorven. De fossiele krijtvogels die in Amerika worden gevonden, zijn enkele miljoenen jaren ouder dan de vondst bij Maastricht. Dat maakt de vondst bij Maastricht nog interessanter, omdat nu blijkt dat de soort miljoenen jaren langer heeft bestaan en in Europa in ieder geval tot het eind van het Krijt voorkwam.

De krijtvogel is niet de ‘missing link' tussen vogels en dinosauriërs. Hoewel hij  eigenschappen heeft van zowel vogels als van dinosauriërs, waren de moderne vogels al miljoenen jaren eerder ontstaan. Tijdens het Jura bestond er overigens ook al een vogelachtig dier, de Archaeopteryx. Krijtvogels waren een succesvolle afsplitsing op de verder evoluerende moderne vogels, maar hebben uiteindelijk het onderspit moeten delven. Waarom alleen de tandenloze moderne vogels hebben overleefd is niet bekend.

De enige Europese vondst van de 'Maastrichtse' krijtvogel is gedaan door de Nederlander Rudi Dortangs, die ook de nieuwe maashagedis heeft gevonden. Hij heeft in een groeve, net over de Belgische grens bij Maastricht, meerdere botten van de vogel gevonden die bij elkaar zaten in de kalksteen. Hoewel het skelet niet compleet is en de botten niet allemaal meer heel zijn, geeft het alsnog een goed beeld van dit dier.

- Erik Rotteveel, Naturalis