De strandwal van Spaarnwoude bevindt zich in de provincie Noord Holland, in de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. De Stompetoren ligt aan de Kerkweg in Spaarnwoude. Je kan de strandwal en de toren goed bereiken vanaf het parkeerterrein bij de Kerkweg. Vandaar is het honderd meter lopen naar de Stompetoren.

Vanaf de paden en wegen in de omgeving is de oude strandwal goed zichtbaar als een verhoging in het landschap. Je kunt dan mooi zien dat de Stompetoren op een lage, langgerekte heuvelrug staat. Ook op grotere afstand, zoals vanaf de Hoge Spaarndammerdijk of de vanaf Lage Dijk, zie je dat de toren duidelijk hoger ligt dan de aangrenzende weilanden.

Voor het ontstaan van de strandwal moeten we enkele duizenden jaren terug in de tijd. Na de laatste ijstijd steeg de zeespiegel doordat het landijs smolt. Eerst steeg het zeeniveau zo snel dat de zee het land overspoelde en de kustlijn zich landinwaarts verplaatste. Tijdens deze periode bestond het westen van Nederland uit waddengebieden die werden doorsneden door grote getijdegeulen (zoals in de huidige Biesbosch). Zo'n vijfduizend jaar geleden veranderde de situatie: de zeespiegel steeg minder snel en de branding kon uit de strandafzettingen evenwijdig aan de kust langgerekte ruggen opwerpen. Deze ruggen noemen we strandwallen. Je kunt het ontstaan van een strandwal vergelijken met het ontstaan van de zandbanken die je 's zomers op het strand aantreft: de branding buldozert het zand vanuit zee het strand op, waardoor er zandruggen op het strand worden gevormd. Daartussen liggen ondiepe krabbenpoeltjes, die zwinnen worden genoemd.

Aanvankelijk viel zo'n strandwal alleen bij eb droog. Doordat de zee en de wind de strandwal steeds verder met strandzand ophoogden, stak de strandwal uiteindelijk ook tijdens vloed boven water uit en bleef hij zelfs bij het verder stijgen van de zeespiegel bestaan. Op de strandvlakte, aan de zeezijde van de strandwal, vormde de branding daarna een nieuwe strandwal. Dit herhaalde zich enkele keren, waardoor het land zich uitbreidde en de kustlijn zich ondanks de stijgende zeespiegel in westelijke richting verplaatste.

In de loop van de tijd heeft de wind op de oude strandwallen duinen gevormd. Deze worden de oude duinen genoemd. De huidige hoge duinen vlak langs de kust zijn pas na het begin van onze jaartelling ontstaan en vormen de jonge duinen. 

Op de plek van het huidige Spaarnwoude, dat toen uit een moerassig veengebied bestond, vormde de branding 5200 jaar geleden de oudste en meest oostelijke strandwal. De strandwal van Spaarnwoude is zo'n honderd meter breed. De ongeveer vijhonderd meter brede strandwal van Haarlem is 4800 jaar geleden gevormd, die van Santpoort 4300 jaar geleden.

Strandwallen zijn voor de mens altijd al favoriete plaatsen geweest om zich te vestigen. Dat komt door hun wat hogere ligging en hun zandige ondergrond: de oude strandwallen zijn  hoog en droog en vormen zo 'natuurlijke terpen'. Tussen de strandwallen liggen de wat minder aantrekkelijke moerassige gebieden, de oude strandvlaktes. Op de strandwallen worden al sporen van bewoning aangetroffen van voor onze jaartelling, maar ook uit de Romeinse tijd en de middeleeuwen. Uiteraard geldt dat niet alleen voor deze strandwal. De Stompetoren en de later verbrande kerk stammen uit ongeveer 1200, maar daarvoor, zo rond het jaar 1000, stond er op de strandwal ook al een kerkje of kapel.

Door alle menselijke activiteiten zijn veel oude strandwallen in de loop der eeuwen nog maar nauwelijks herkenbaar. Ze zijn afgegraven om zand te winnen en zijn vanwege de stevige ondergrond onder de stedelijke bebouwing verdwenen. Zo is de Grote Kerk van Haarlem op de strandwal van Haarlem gebouwd. Omdat de kerk daardoor iets hoger staat dan zijn omgeving is hij al van verre te zien. Verder is van de brede standwallen onder Haarlem en Santpoort tegenwoordig nauwelijks meer iets te zien. De strandwal van Spaarnwoude vormt dan ook, ondanks diverse verstoringen, een gunstige uitzondering en dat is dan ook de reden dat hij als aardkundig monument een beschermde status geniet.

- Wim Hoogendoorn (overgenomen uit Grondboor & Hamer, bewerking: Rieks van der Straaten)