Kennemerduinen

De Kennemerduinen liggen in Noord-Holland en vormen een deel van het Nationaal Park Zuid-Kennemerland. De Bruid van Haarlem ligt ongeveer zeven kilometer ten oosten van Bloemendaal en pal ten noordwesten van het Vogelmeer.

Je kunt alleen te voet of met de fiets de Kennemerduinen in; auto's zijn er verboden. Honden zijn evenmin toegestaan. Aan de rand van het duingebied zijn verschillende ingangen waar je de auto kan parkeren. Om bij de Bruid van Haarlem te komen kun je het beste naar ingang Parnassia gaan. Dat is de ingang bij strandpaal 61, even ten noorden van Bloemendaal aan Zee. In Duincentrum De Zandwaaier kun je allerlei informatie over fiets- en wandelroutes krijgen.

Uitgebloeid wilgenroosje, met het karakteristieke witte zaadpluis.

Vanaf de Hazenberg, een uitkijkduin halverwege Parnassia en De Bruid van Haarlem, heb je een mooi uitzicht op de Bruid van Haarlem. Wanneer je landinwaarts kijkt, is het eerste wat je opvalt het Vogelmeer. Dit uitgegraven duinmeer onderging in 2003 een flinke opknapbeurt, waardoor het er nu uitziet als een natuurlijk duinmeertje.

Links van het Vogelmeer liggen twee duinvalleien. De voorste langgerekte vallei is het Langerak, de achterste hoort bij de Bruid van Haarlem. 's Winters zijn deze onbegroeide valleien nat en staan ze deels onder water, 's zomers zijn ze droog en vormen dan kleine 'zandwoestijntjes', waar het zand kan stuiven. Om de vallei van de Bruid van Haarlem loopt een duidelijke U-vormige zandwal die aan de zuidwestkant open is. Aan het einde van deze vallei, aan de noordoostkant, bevindt zich een hoog kaal duin, de eigenlijke Bruid van Haarlem.

Duinen ontstaan langs zandige kusten wanneer de wind het zand van het strand afblaast en het zand landinwaarts weer tot rust komt. Een duin ontstaat vaak doordat het zand ingevangen wordt in een plukje vegetatie op het strand. Wanneer er eenmaal een begin is gemaakt, groeit het duin vanzelf. In de luwte van het duintje kan het stuivende zand zich namelijk makkelijk ophopen.

Bij een 'volwassen' duin blaast de wind het zand van de loefzijde van de duin over de duintop heen en komt het aan de lijzijde weer tot rust. De lijzijde is een steile helling waar de zandkorrels vanaf rollen, om ergens op deze zogenaamde storthelling tot rust te komen. Door het voortdurende wegblazen en het weer afzetten wandelt het duin met de overheersende wind mee; in Nederland is dat dus naar het noordoosten. Men noemt zo'n duin daarom ook wel een loopduin.

De Bruid van Haarlem is een mooi voorbeeld van een paraboolduin, een type duin dat  kenmerkend is voor de Kennemerduinen. Eigenlijk bestaat het hele gebied van de Kennemerduinen uit paraboolduinen. Paraboolduinen behoren tot de grootste duinvormen in Nederland en worden gekenmerkt door U-vormige zandruggen rond uitgeblazen duinvalleien. De U-vormige zandrug heeft relatief lange lage armen en een hoge 'neus'.  Deze 'neus' is een loopduin, die met de overheersende wind naar het noordoosten wandelt, met een snelheid van zo'n vijf meter per jaar. De armen worden gevormd door het zand dat tussen de vegetatie aan de rand van de duinvallei achterblijft wanneer de neus 'wegloopt'.

Paraboolduinen zijn kenmerkend voor schaars begroeide zandbodems en ontstaan wanneer de wind vat krijgt op het zand waar een gat in de vegetatie is. De wind blaast het gat steeds verder uit en uiteindelijk ontstaat er een duinvallei. De wind kan het zand tot op het grondwater uit de duinvallei blazen. Dieper lukt niet, omdat de wind geen vat heeft op het natte plakkerige zand.

De meeste loopduinen in Nederland lopen niet meer, omdat ze al in de zestiende eeuw door vegetatie zijn vastgelegd. Het reliëf zoals we dat nu in de duinen en valleien terugvinden is dan ook al in de middeleeuwen gevormd. Om de Bruid van Haarlem weer als paraboolduin tot leven te wekken heeft men het duin tot op het zand afgeplagd. Dat wil zeggen dat alle planten, wortels en zwarte grond is afgegraven.

- Rieks van der Straaten (eerder gepubliceerd in Grondboor & Hamer)