Galeniet, een mineraal dat zowel gebruikt kan worden om levens mee te redden als om levens mee te vernietigen. Het is namelijk de belangrijkste bron voor lood, dat zowel gebruikt wordt voor de fabricage van schilden tegen radioactieve straling als voor mitrailleurkogels. Het is ruim zeven keer zwaarder dan water.
|
|
In het Engels wordt dit mineraal ook wel galena genoemd. Galena is Latijn voor looderts, waarmee alle mineralen die lood bevatten aangeduid worden. Pas vanaf de 17e eeuw wordt galena specifiek als naam voor dit mineraal gebruikt. In Nederland werd dit mineraal ook wel loodglans genoemd, waarmee verwezen werd naar het loodgehalte en de typische metaalachtige glans. Het hoge loodgehalte geeft dit mineraal een dichtheid van 7.5, wat het tot een van de zwaarste mineralen maakt die we kennen.
Galeniet is te herkennen aan zijn loodgrijze kleur en de kubusvormige kristallen. Ook het hoge gewicht van dit mineraal is zeer kenmerkend. Galeniet is met een hardheid van 2,5 erg zacht. Met je nagel is het net niet meer te krassen, maar met een koperen munt wel.
Galeniet komt in Nederland vooral voor in steenkoollagen in Zuid-Limburg en in de Muschelkalk van Winterswijk. In beide gevallen is galeniet gevormd door hydrothermale processen, dus door processen waarbij mineralen die in heet water zijn opgelost neerslaan zodra het water afkoelt. De opgeloste mineralen kunnen kristalliseren in spleten waar het water doorheen stroomt. Zo worden kleine galenietkristallen gevormd, vaak tussen kristallen van andere mineralen die op dezelfde manier ontstaan, zoals pyriet en sfaleriet.
|
|
Galeniet is al duizenden jaren het belangrijkste mineraal waaruit lood gewonnen wordt. Het loodgehalte in dit mineraal is maar liefst 87%. Het vrijmaken van lood uit galeniet gaat betrekkelijk makkelijk, want het enige dat je hoeft te doen is een vuur maken: het mineraal smelt en na afloop kunnen de klompjes lood uit de as gevist worden.
Een van de eerste toepassingen van galeniet was 'Kohl', een soort mascara die voornamelijk door de oude Egyptenaren gebruikt werd om hun ogen te beschermen tegen de zon. Het uit galeniet gewonnen lood wordt ook al sinds lange tijd gebruikt in allerlei toepassingen, waarbij buigzaamheid en makkelijke winbaarheid een rol spelen.
De Romeinen gebruikten lood om ronde waterleidingen te maken, omdat lood zo buigbaar is. De Babyloniërs maakten er vazen van en sinds de middeleeuwen zijn er prachtige kerkramen gemaakt met glas-in-lood. Na de uitvinding van de boekdrukkunst werd lood gebruikt als materiaal om drukletters van te gieten.
Kinetische energie is onder andere afhankelijk van de massa van een voorwerp. Dankzij het hoge gewicht is lood daarom gunstig om het te gebruiken in kogels; ze krijgen daardoor een hoge snelheid. Men had vroeger al in de gaten dat lood giftig is, maar pas sinds halverwege de 20e eeuw is men in Nederland begonnen lood uit veel producten te verwijderen. Het zat bijvoorbeeld in verf als kleurstof en in benzine voor een efficiëntere verbranding. Lood wordt tegenwoordig nog wel gebruikt in accu's en als platen voor bescherming tegen radioactieve straling, bijvoorbeeld bij het gebruik van röntgenapparaten. De hoge dichtheid van lood betekent dat de atomen dicht op elkaar zitten en dat straling er dus moeilijker doorheen kan.
Allaby, A. & M. Allaby, 2003. The concise Oxford dictionary of Earth Sciences. - Oxford University Press, Oxford. 410p.
Boorder, H. de, J. E. Lutgert & W. Nijman, 1985. The Muschelkalk and its lead-zinc mineralization in the eastern Netherlands. - Geologie & Mijnbouw 64: 311-326.
Hurlburt, C.S., 1970. Minerals and Man. - Thames & Hudson, London. 304p.
Kouřimskỳ, J., F. Tvrz & H. Bijl, 1980. Mineralen in woord en beeld. - U.M. Holland, Haarlem. 351p.
Nijland, T. G., J. C. Zwaan, D. Visser & J. Leloux, 2007. De mineralen van Nederland. - Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, Leiden. 104p.
Perkins, D., 2002. Mineralogy. - Prentice Hall, New Jersey. 483p.
